Het lijstsysteem

Beschermde en verboden letterwoorden en logo's

Politieke partijen die in het gewestelijk Parlement zijn vertegenwoordigd, kunnen bij de Regering of diens gemachtigde een akte neerleggen tot bescherming van een letterwoord of logo, dat bovenaan de lijst zal verschijnen. De akte tot aanvraag van de bescherming van het letterwoord of logo wordt ondertekend door ten minste vijf parlementsleden die tot de politieke partij behoren die dat letterwoord of logo zal gebruiken. Wanneer een politieke partij minder dan vijf parlementsleden telt in het Brussels Hoofdstedelijk Parlement, wordt de akte ondertekend door alle parlementsleden van die partij die in deze vergadering zetelen. De akte tot aanvraag van de bescherming van het letterwoord of logo wordt de veertigste dag vóór de verkiezing, tussen tien en twaalf uur, aan de Regering of haar gemachtigde overhandigd door een parlementslid-ondertekenaar.

Normaliter mag een letterwoord of logo, dat bovenaan de kandidatenlijst op het stembiljet of elektronisch scherm moet staan, uit ten hoogste tweeëntwintig karakters bestaan.

Het gebruik van bepaalde letterwoorden kan tevens worden verboden. Dit gebeurt door de Regering op verzoek van een partij die in Brussels Hoofdstedelijk Parlement is vertegenwoordigd. Het gaat hier vooral om letterwoorden die door bepaalde politieke partijen in het verleden werden gebruikt (b.v. B.S.P., P.V.V.).

Hier is de lijst met tekens en symbolen die is toegestaan voor het ontwerp van de initialen of de lijstnaam:

• Speciale tekens: !#%&'()*+-./:;,=<>?@§_[]{}|\|´`¨^~$£€²³
• Cijfers: 0123456789
• Alfabetische hoofdletters: ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
• Alfabetische kleine letters: abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
• Alfabetische geaccentueerde letters: µâäàáÂÄÀÁíïîÍÏÎôöóÔÓÖçÇêëèéÊËÈÉûúüÛÚÜù

Andere speciale tekens zijn niet toegestaan.

De Regering publiceert vervolgens de lijst van beschermde en verboden letterwoorden of logo’s in het Belgisch Staatsblad. Hieruit volgt dat andere lijsten een beschermd of verboden letterwoord of logo niet mogen gebruiken.

Beschermde letterwoorden en logo's Van het Front National

Een arrest van het Hof van Beroep van Luik van 11 oktober 2016, dat werd bevestigd door het Hof van Cassatie op 3 maart 2018 bevestigd dat de vereniging naar Frans recht “FRONT NATIONAL” op het grondgebied van de Benelux de enige titularis is van:

-    het figuratieve merk houdende de zwart-rode vlam op een gele achtergrond met de vermelding « FN »;

-    het figuratieve merk « FN »;

-    het verbale merk « FRONT NATIONAL –NATIONAAL FRONT ».

Bijgevolg moet bij de neerlegging van de kandidatenlijsten  elk letterwoord dat de beschermde letterwoorden, logo’s en emblemen bevat of vatbaar is om voor verwarring te zorgen bij het publiek met de volgende letterwoorden en logo’s: FRONT NATIONAL, FN, FRONT NATIONAL BELGE, FNB, RASSEMBLEMENT BLEU MARINE, RBM, LE PEN, enz., alsook elke zwart-geel-rode vlam.

De aandacht van de voorzitters van de hoofdbureaus wordt gevestigd op deze rechterlijke beslissingen waarvan een afschrift kan bekomen worden op aanvraag bij onze diensten.

Loting tot aanwijzing van de gewestelijke gemeenschappelijke volgnummers

De Regering houdt een loting tot aanwijzing van de gemeenschappelijke volgnummers die zullen worden toegekend aan de lijsten met het beschermde letterwoord of logo.

Loting door de voorzitter van het hoofdbureau tot aanwijzing van de gemeenschappelijke volgnummers

De voorzitter van het hoofdbureau, gaat onmiddellijk na het afsluiten van de lijsten, over tot de loting van de nummers van lijsten die geen gemeenschappelijk volgnummer hebben. De loting gebeurt vanaf het eerstvolgende hogere nummer ten opzichte van het laatste nummer dat werd toegekend bij de loting door de Regering.

Gebruik van het nummer van het letterwoord en het beschermde gemeenschappelijk volgnummer

Opdat een gemeentelijke lijst een letterwoord of gemeenschappelijk volgnummer kan gebruiken, dient bij de voordracht van de kandidaten een verklaring, ondertekend door de afgevaardigde (of zijn plaatsvervanger) van de politieke partij op niveau van het administratief arrondissement, te worden gevoegd, die verklaart dat de kandidatenlijst erkend is door de partij aan wie het beschermde letterwoord en gemeenschappelijk volgnummer toebehoort.

Gebruik van een gemeenschappelijk volgnummer zonder gebruik van het beschermd letterwoord of logo

Het Brussels Gemeentelijk Kieswetboek voorziet de mogelijkheid voor de kandidatenlijsten om een gemeenschappelijk volgnummer te gebruiken dat reeds werd toegekend aan een politieke partij die haar letterwoord of logo op gewestelijk niveau heeft laten beschermen. Dit kan zelfs wanneer de lijst op gemeentelijk niveau het op het gewestelijk niveau beschermd letterwoord of logo niet of slechts gedeeltelijk gebruikt. De lijst waarvan het letterwoord of logo verschilt van deze dat op gewestelijk niveau werd beschermd, maar toch gebruik wenst te maken van het gemeenschappelijk volgnummer dat eraan verbonden is, dient bij de voordracht van de kandidaten een verklaring van een ter beschikkingstelling van het gemeenschappelijk volgnummer te voegen.

Deze verklaring dient te worden opgesteld door de persoon die op het niveau van het administratief arrondissement werd aangesteld door de politieke partij waaraan het gemeenschappelijk volgnummer werd toegekend.

Het is vanzelfsprekend dat de partij die een gemeenschappelijk nummer heeft verkregen, het slechts kan ter beschikking stellen van één lijst per gemeente en dat hij afziet om een lijst in te dienen die het letterwoord gebruikt dat werd beschermd in de gemeenten waar hij zijn gemeenschappelijk volgnummer heeft afgestaan.

Specifieke bepalingen betreffende het gebruik van het letterwoord dat de vermelding LB of burgemeester bevat

De voorzitter van het hoofdbureau dient elke lijst te weigeren die gebruikt maakt van de vermelding “LB” of “burgemeester” en op dewelke de uittredende burgemeester niet voorkomt.

Specifieke bepalingen betreffende de letterwoorden of logo’s die eerder werden gebruikt

De voorzitter van het hoofdbureau dient een letterwoord of logo dat in de gemeente werd gebruikt bij een vorige gemeenteraadsverkiezing te weigeren, zelfs wanneer deze niet werd beschermd of verboden op gewestelijk niveau, indien de lijst niet het akkoord heeft verkregen van twee derde van de personen die tijdens de vorige gemeenteraadsverkiezingen gekozen werden op de lijst die van dat letterwoord of logo gebruikgemaakt heeft.

Enkel de lijsten die minstens drie gekozenen telden bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen vallen onder deze maatregel. Bovendien wordt er bij de berekening van het aantal noodzakelijke ondertekenaars alleen rekening gehouden met de gekozenen die opnieuw kandidaat zijn.
Bijvoorbeeld : indien de lijst tijdens de vorige verkiezingen 9 verkozenen had, maar daarvan enkel 7 van deze verkozenen opkomen, dient men de handtekening verkrijgen van minstens 5 van de 7 verkozenen die opnieuw kandidaat zijn (2/3 van 7 = 4.66, het quotiënt wordt afgerond naar de hogere eenheid wanneer de eerste decimaal groter of gelijk is dan 5).

De pariteit

De wet van 24 mei 1994 (1) heeft een verplichting ingevoerd om te komen tot een beter evenwicht tussen de mannelijke en de vrouwelijke kandidaten op de kieslijsten : « het aantal kandidaten van hetzelfde geslacht mag niet meer bedragen dan twee derde van het totaal verkregen door de som van het aantal bij de verkiezing te begeven zetels en het maximaal aantal toegelaten kandidaat-opvolgers. »

Op 28 januari 2005 (2) heeft het Brussels Hoofdstedelijk Parlement een ordonnantie aangenomen die zorgt voor een gelijke aanwezigheid van mannen en vrouwen bij de gemeenteraadsverkiezingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Ze preciseert dat de eerste twee kandidaten van elke lijst van een verschillend geslacht moeten zijn.

De ordonnantie van 15 maart 2012 (3) heeft de volledige pariteit op de kandidatenlijsten ingevoerd. Deze ordonnantie trad wel pas in werking op 1 januari 2013, waardoor de regel pas voor de eerste keer toegepast wordt bij de komende gemeenteraadsverkiezingen van 2018.
De volledige pariteit houdt in dat op de lijst telkens afwisselend een man en een vrouw staan.

Een laatste wijziging betreffende de voordracht van kandidaten werd ingevoerd op 27 oktober 2016 (4) in het Brussels Gemeentelijk Kieswetboek, en vervolgens verduidelijkt op 3 mei 2018 (5): voor de laatste plaats op de lijst hoeft deze afwisseling man-vrouw niet te kloppen voor de lijsten met een oneven aantal kandidaten.

Ook voor de federale, regionale en Europese  verkiezingen werden er maatregelen genomen om een gelijke vertegenwoordiging van mannen en vrouwen op de kandidatenlijsten te waarborgen, maar tot nu toe gaat geen enkele maatregel zo ver als deze voor de gemeenteraadsverkiezingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

(1)  Wet van 24 mei 1994 ter bevordering van een evenwichtige verdeling van mannen en vrouwen op de kandidatenlijsten voor de verkiezingen (B.S. 01/07/1994)
(2)  Ordonnantie van 17 februari 2005 ertoe strekkende evenveel mannen als vrouwen op de gemeentelijke kieslijsten te plaatsen. (B.S. 09/03/2005)
(3)  Ordonnantie van 15 maart 2012 ertoe strekkende afwisselend evenveel mannen als vrouwen te plaatsen op de kieslijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (B.S. 28/03/2012)
(4)  Ordonnantie van 27 oktober 2016 tot wijziging van het Brussels gemeentelijk kieswetboek om de pariteit tussen mannen en vrouwen op de kandidatenlijsten voor de in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest georganiseerde gemeenteraadsverkiezingen te bevorderen (B.S. 10/11/2016)

(5) Ordonnantie van 3 mei 2018 tot wijziging van artikel 23, § 9, van het Brussels Gemeentelijk Kieswetboek

Indeling van de kandidaten op de schermen

Wanneer de stemming op elektronische wijze gebeurt, moeten alle kandidaturen van eenzelfde lijst op één enkel stemscherm verschijnen.

Het aantal te verkiezen raadsleden bepaalt het maximale aantal potentiële kandidaten die op een scherm moeten verschijnen.

Per gemeente zal de indeling in kolommen van de kandidaten op het stemscherm bijgevolg variëren naargelang het aantal te verkiezen raadsleden en het aantal kandidaten per lijst.

De twee volgende tabellen geven de indeling in kolom(men) van de kandidaten op het stemscherm weer naargelang het aantal te verkiezen raadsleden en het aantal kandidaten op een lijst. De kandidaten worden  naargelang het aantal in te vullen zetels in twee of drie kolommen opgesplitst. Voordat overgegaan kan worden tot de tweede of derde kolom dient de vorige kolom volledig ingevuld te zijn.

•    Tabel 1: aantal in te vullen zetels: van 20 tot 38 (2 kolommen met kandidaten)
•    Tabel 2: aantal in te vullen zetels: van 39 tot 55 (3 kolommen met kandidaten).

Bijvoorbeeld:

Voorbeeld 1: Voor een gemeente waar het aantal in te vullen zetels 28 bedraagt:

In geval van volledige lijst van kandidaten (28):
De kandidaten worden in 2 kolommen van 14 kandidaten ingedeeld.

In geval van onvolledige lijst van kandidaten (19):
Er worden 14 kandidaten in de eerste kolom en 5 kandidaten in de tweede kolom ingedeeld.

Voorbeeld 2: Voor een gemeente waar het aantal in te vullen zetels 43 bedraagt:

In geval van volledige lijst van kandidaten (43):
De kandidaten worden ingedeeld als volgt: 15 kandidaten in de eerste kolom en 14 kandidaten in de tweede en derde kolom

In geval van onvolledige lijst (31):
De kandidaten worden ingedeeld als volgt: 15 kandidaten in de eerste kolom, 14 kandidaten in de tweede kolom en 2 in de derde kolom.